O zjawieniu się człowieka na Pogórzu Karpackim przed około 4000 lat p.n.e. świadczą kamienne siekierki z neolitu znalezione w Rożnowicach koło Biecza. Znalezienie brązowego miecza w dolinie rzeki Ropy i licznych przedmiotów brązowych w Dolinie Sandomierskiej oraz znalezienie monet rzymskich w Szymbarku i Bieczu dowodzą, że przez Puszczę Karpacką prowadził szlak handlowy z południa na północ od 1700 roku p.n.e. do 400 r.n.e. Znaleziony w Gorlicach miedziany fels arabski z IX wieku stanowi bezpośredni ślad pobytu tu kupców wschodnich a zarazem niezbity dowód, że przed Mieszkiem I na ziemiach polskich były w obiegu monety arabskie.

W Muzeum Szkolnym "GRYF" w Szymbarku znajdują się części siekierek kamiennych, z epoki kamienia gładzonego (neolit, 5000 – 1700 r. p.n.e.).

Południową granicę Polski Piastowskiej tworzyła Puszcza Karpacka. Na jej skraju znajdowała się tak zwana brona, utworzona z szeregu strażnic i grodów lub małych gródków. Były one w Bobowej, Jeżowie, Stróżnej, Stróżach, Gródku, Szymbarku, Gorlicach, Stróżówce, Bieczu. Po drewnianych strażnicach pozostały do dziś już tylko nazwy – góra Zamkowa w Gorlicach i góra Zamczysko w Dominikowicach.

Dolinami rzek i przełęczami karpackimi przebiegały odwieczne szlaki kupieckie. Przy trzebieniu Puszczy Karpackiej i zasiedlaniu pustkowi wzdłuż rzeki Białej i Ropy odegrali rolę rody rycerskie i możnowładcy: Gryfici, Strzemieńczykowie, Odrowąże, Bogorie, Zadory oraz biskupi krakowscy i benedyktyni tynieccy a także urzędnicy książęcy i królewscy. Duży wpływ na zasiedlenie obecnego powiatu gorlickiego miały wpływ fale osadnictwa niemieckiego, rycerskiego, mieszczańskiego i chłopskiego od X do XIV wieku. Uregulowania osadnictwa na prawie magdeburskim i rozgraniczenia osad dokonał wielki organizator Kazimierz Wielki. W późniejszych wiekach do Puszczy Karpackiej przybywają od wschodu pasterze wołoscy i zakładają tam wsie.

Miejscowości gminy mają wiekowy rodowód sięgającą głęboko w historię Polski, a świadczą o tym istniejące zabytki. Z wczesnośredniowiecznym osadnictwem i systemem obronnym związana jest wieś Stróżówka. Źródła historyczne wymieniają niektóre miejscowości już w XIII wieku. Do najstarszych należą Zagórzany i Kwiatonowice założone przez benedyktynów z Tyńca, Szymbark, siedziba rodu Gładyszów herbu Gryf oraz Dominikowice założone przez Pieniążków herbu Odrowąż.

POGÓRZANIE I ŁEMKOWIE NA ZIEMI GORLICKIEJ

Od wieków Ziemię Gorlicką zamieszkiwały dwie różniące się narodowością, religią i kulturą, grupy ludności. Tworzyli niepowtarzalny koloryt tej ziemi.

Na pagórkowatych obszarach Pogórza Ciężkowicko-Bobowskiego mieszkali Pogórzanie, lud typowo rolniczy, pochodzenia polskiego i wyznania rzymsko-katolickiego. Zajmowali się uprawą roli, rękodzielnictwem oraz rzemiosłem. Z tkactwa słynęła Moszczenica, z koronki klockowej Bobowa, ośrodkiem garncarstwa była Stróżówka, a z wyrobu koszyków – okolice Szymbarku. Pogórzanie mieszkali w zagrodach wielobudynkowych – chatach krytych słomą, czasem połączonymi ze stajnią, oddzielnie stojącą stodołą, piwnicą i spichlerzem. Charakterystycznymi elementami w stroju kobiet były spódnice - „piekielnice”, gorsety, białe chustki czepcowe mężatek oraz „rańtuch” - rodzaj płachty zarzucanej na ramiona. Mężczyźni wyróżniali się wełnianymi czapkami „magierkami” oraz „cuwą”- rodzajem sukmany z białego sukna, z dużym prostokątnym kołnierzem, obszytym po krajach paskiem czerwonego lub niebieskiego sukna.

Tradycyjne pogórzańskie budownictwo obejrzeć można w skansenie w Szymbarku. Stroje i wnętrze izby - w Muzeum Regionalnym PTTK im. I. Łukasiewicza w Gorlicach, a stare tradycje, obrzędy, zwyczaje, tańce, pieśni i przyśpiewki kultywują i pielęgnują zespoły regionalne pogórzańskich wiosek m.in. z Kobylanki i Dominkiowic, Koła Gospodyń Wiejskich oraz Stowarzyszenie Kobiet Wsi Kobylanka.

Góry Beskidu Niskiego, czyli południe Ziemi Gorlickiej, zamieszkiwali od stuleci Łemkowie, nazywani tak od przełomu XIX i XX w. Wcześniej zwano ich Czuhońcami, Rusnakami, Rusinami. Większość etnografów uważa Łemków za potomków pasterzy wołoskich, którzy osiedlali się w górzystym Beskidzie Niskim w przeciągu XV-XVII w. Wołosi stanowili konglomerat etniczny, składający się z ludów bałkańskich, tzw. Arumunów, południowych Słowian, Albańczyków, Rusinów. Na terenie Beskidu Niskiego ulegali silnym wpływom polskim, słowackim, węgierskim. Posługiwali się językiem ruskim. Byli wyznawcami chrześcijaństwa obrządku wschodniego – prawosławia i grekokatolicyzmu. Odróżniali się mową, strojem, zwyczajami i tradycjami. Wsie zakładali na prawie wołoskim. Mieszkali w chyżach - zagrodach jednobudynkowych. Zajmowali się hodowlą, uprawą roli, rzemiosłem. Byli wędrownymi szklarzami, kamieniarzami. Maziarze z Łosia rozwozili wozami maź do smarowania kół - docierając do wielu miast Austro-Węgier, Prus i Rosji. Łemkowie budowali piękne cerkwie, których baniaste hełmy - „cebule” – wrosły na wieki w krajobraz Beskidu Niskiego. Część Łemków wywodzi swoje pochodzenie od plemienia Biało-Chorwatów, o których wspomniał dziejopis ruski Nestor pod rokiem 993.

Mimo dramatycznych powojennych dziejów – przesiedleń na Ukrainę i wysiedleń, na Ziemie Zachodnie - współczesna Łemkowszczyzna żyje. Wielu Łemków powróciło, zachowało język, tradycję, kulturę. Od 1990 r., w lipcu, w małej łemkowskiej wsi Zdynia niedaleko przejścia na Słowację, odbywa się „Watra”- Święto Kultury Łemkowskiej.
A cerkiewki w Owczarach, Kwiatoniu, Kunkowej, Leszczynach, Bielance … zachwycają swą egzotyką, tworząc niepowtarzalny urok i koloryt Ziemi Gorlickiej - znaczną część Szlaku Architektury Drewnianej w Województwie Małopolskim.

Historia najnowsza

Gmina Gorlice jako gmina powstała z dniem 1 stycznia 1973 r. uchwałą Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie, na podstawie zmiany ustawy o radach narodowych z 1958 r. Uchwaliła ona: „w powiecie gorlickim, województwie rzeszowskim tworzy się następujące gminy:(…) gminę Gorlice z siedzibą gminnej rady narodowej w Gorlicach, w skład nowo utworzonej gminy wchodzą obszary sołectw: Bystra, Dominikowice, Klęczany, Kobylanka, Kwiatonowice, Ropica Dolna, Sokół, Stróżówka, Szymbark, Zagórzany”. Od 1 czerwca 1975 r., po reformie administracyjnej kraju do gminy Gorlice włączono sołectwa: Ropa, Bielanka, Moszczenica, Staszkówka. Sołectwo Sokół włączono w obręb miasta. W 1982 r. odłączono Staszkówkę i Moszczenicę, gdzie utworzono nową gminę. Ostatnie zmiany miały miejsce w 1 lipca 1991 r., po wyłączeniu sołectwa Ropa, które utworzyło nową gminę. Dzisiaj gmina Gorlice składa się z 10 miejscowości.

MIASTO I GMINA,
czyli czym dla nas są Gorlice?

„Jak dawniej z dala wita dąb wyniosły,
I zapach znany z łąki pokoszonej,
I znane sercu te gorlickie dzwony…”

Zapraszając do gminy Gorlice, zapraszamy do miasta Gorlice. To nasze centrum administracyjne, gospodarcze, usługowe i kulturalne. Pierwsza wzmianka o grodzie pojawia się w roku 1355 w „Kronice Polski” Marcina Kromera. Założycielem był Dersław Karwacjan – krakowski mieszczanin, stolnik sandomierski, bankier, właściciel kopalni ołowiu oraz srebra, który nabył kompleks wsi – Glinik, Stróżówkę, Ropicę, - wydzielając z nich obszar pod miasto Gorlice. Tę odległą przeszłość przypomina odrestaurowany Dwór Karwacjanów - dziś siedziba Małopolskiej Galerii Sztuki, przed którym stoi pomnik Dersława I Karwacjana - założyciela miasta. Przez wieki było ośrodkiem handlu, szewstwa, tkactwa i produkcji płótna, które blichowano, czyli bielono nad Ropą. Posiadało przywileje na jarmarki i targi. Handlowało z miastami Węgier, Śląska. W XIX w. nazywano Gorlice „Małym Gdańskiem”.