Ale nie tylko zabytki wyróżniają Szymbark w gminie Gorlice. Decyduje o tym również przyroda. Miejscowość otoczona jest lesistymi masywami Maślanej Góry (753 m.) i stanowiącej rezerwat przyrody Jeleniej Góry (684 m.). To właśnie tutaj, na jej południowym stoku, znajduje się osuwiskowe jeziorko, zwane beskidzkim „Morskim Okiem”.

Z Szymbarkiem sąsiadują dwie różniące się krajobrazem, historią i dziedzictwem kulturowym wsie. Cztery kilometry na południe od Szymbarku, już w paśmie Magury Małastowskiej położona jest Bielanka, stara wieś łemkowska, założona w XV stuleciu w dobrach Gładyszów. Przez wieki słynęła z produkcji dziegciu, leku produkowanego z żywicy sosny i brzozy, którym handlowali wędrowni dziegciarze oraz – do 1808 r. – z huty szkła. W miejscowości zachowały się stare chyże – łemkowskie chaty oraz drewniana cerkiew z 1773 r., pw. Pokrowy (Opiekunki) z ocalałym cudownie z pożaru ikonostanem z 1783 r. Wieś zamieszkują w znacznej mierze Łemkowie. Kulturę łemkowską kultywuje zespół pieśni i tańca „Łemkowyna”, prowadzony przez Jarosława Trochanowskiego oraz poeta i etnograf Paweł Stefanowski, twórca prywatnego muzeum poświęconego życiu i tradycji Łemków.

Na północ od Szymbarku, w dolinie wspomnianego potoku Bystrzanka, znajduje się licząca ok. 1500 mieszkańców pogórzańska wieś Bystra. Swoimi początkami sięga 1369 r. Lokowana była przez Kazimierza Wielkiego na tzw. surowym korzeniu. We wsi zachował się XIX- wieczny dwór. W pobliżu szkoły zwraca uwagę figura Najświętszej Marii Niepokalanie Poczętej z 1899 r. Miejscowość jest malowniczo położona. Można stąd wędrować na kulminację Maślanej Góry i Łysej Góry, podziwiając krajobraz Pogórza. Z Bystrej prowadzi droga do Gorlic – obok Gorlickiej Golgoty – wzgórza, na którym zbudowano stacje Drogi Krzyżowej, kaplice Grobu Pańskiego oraz figurę Chrystusa Zmartwychwstałego na wysokim postumencie, który od 2006 r. czuwa nad Ziemią Gorlicką. Niezwykłe miejsce – pełne historii, wiary i malowniczej panoramy wsi gminy Gorlice. Stąd ulicami miasta - Zamkową, Krakowską, Pułaskiego, Stróżowską – można dojść lub dojechać do wsi Stróżówka. Wcześniej, u końca ul. Stróżowskiej, warto się zatrzymać przy gorlickim kirkucie - cmentarzu żydowskim z końca XVIII w. Zachowane macewy, kamienne tablice nagrobne, przypominają życie, pracę i ostateczny dramat „starszych braci w wierze” - Żydów, którzy do II wojny światowej stanowili połowę mieszkańców Gorlic.

Docieramy do Stróżówki, wsi, która ma historię starszą niż Gorlice. Na jej części powstał gród miejski. Nazwa wsi pochodzi od powinności feudalnej, czyli stróży- stróżowania przy nadgranicznym posterunku - warowni, zwanych też strażami. Dziś wieś liczy ponad 1600 mieszkańców i jest przedmieściem Gorlic. Na jej obszarze znajduje się pięć cmentarzy wojennych z „przełomu po Gorlicami”.
   
Ze Stróżówką sąsiaduje wieś Zagórzany, stara osada z XIII w. Przez długie wieki była własnością klasztoru benedyktów z Tyńca pod Krakowem. Na początku XIX w. właścicielem dóbr została rodzina Wielopolskich, a następnie Skrzyńskich – wspaniałych rodów z Wielkopolski. Do II wojny światowej ozdobą Zagórzan był park i pałac Skrzyńskich w stylu neogotyckim z 1839 r., „jeden z najokazalszych, a więc i najpiękniejszych w całej okolicy”, jak pisały „Kłosy” w 1875 r. Budowę pałacu obserwował Wincenty Pol, gość Tadeusz Skrzyńskiego. To właśnie tutaj, w Zagórzanach, kończył dzieło swojego życia „Pieśń o ziemi naszej”. Bywał tu także malarz Artur Grottger. W okresie międzywojennym pałac był rezydencją Aleksandra Skrzyńskiego, w latach 1922-1926 ministra spraw zagranicznych, a w latach 1925-1926 – premiera II RP. Niestety, czas pałacu i parku przeminął. Ale pozostało rodzinne mauzoleum Skrzyńskich w kształcie piramidy zwieńczonej krzyżem. Grobowiec znajduje się poza posiadłością, powyżej siedziby Nadleśnictwa Gorlice, widoczny z drogi Łużna - Zagórzany i dostępny dla turysty. Jest miejscem wiecznego spoczynku m.in. premiera Aleksandra Skrzyńskiego. Na wschód od mauzoleum, na wzgórku, kolejny cmentarz wojenny z I wojny światowej, gdzie na żołnierskiej warcie spoczęli żołnierze niemieccy i austriaccy. Warto w Zagórzanach wstąpić do kościoła pw. św. Wawrzyńca z 1816 r., z XVII – wiecznym obrazem Chrystusa Ukrzyżowanego we wczesnobarokowym ołtarzu głównym. Dla wszystkich purystów ojczystego języka ciekawostka: w Zagórzanach urodził się Witold Taszycki, językoznawca, współautor popularnego słownika ortograficznego.

Niezwykle malowniczo położoną wsią gminy Gorlice, a przyległą do Zagórzan - są Kwiatonowice, do których prowadzi droga od szosy Łużna – Zagórzany. Decyduje o tym wzniesienie – wzgórze, skąd rozpościerają się wspaniałe widoki na Beskid Niski, Pogórze Ciężkowickie i Gorlice. Wieś, lokowana w I połowie XIV w., była własnością klasztoru tynieckiego. W centrum wsi znajduje się parterowy dworek - własność prywatna - zbudowany na początku XIX w. Pięknie odrestaurowany, otoczony jest ogrodem dworskim z największym w gminie skupiskiem drzew - pomników przyrody. Od 1 maja do 1 października ogród bezpłatnie jest udostępniany turystom po wcześniejszym uzgodnieniu z właścicielami.

Również obok Zagórzan, przy drodze Gorlice - Jasło, znajduje się niewielka wieś Klęczany, o której najstarsza informacja pochodzi z 1342 r. Pod koniec XX w., w 1992 r. o Klęczanach było głośno w całej Polsce za sprawą „polnego kwiecia z Klęczan”- Ewy Wachowicz, Miss Polonia’1992 - dziś producentki telewizyjnego programu „Podróże Roberta Makłowicza”.

Po przekroczeniu drogi Gorlice – Jasło - mostem nad rzeką Ropą docieramy do Kobylanki, dużej, rozległej wsi położonej na lekko pofałdowanym terenie. Pierwsza wzmianka o osadzie pochodzi z 1342 r. To wówczas Kazimierz Wielki przeniósł ją z prawa polskiego na magdeburskie. Właścicielem wsi był Sąd Pieniążek. W XVII w. stanowiła własność rodu Wielopolskich. Wiosną 1769 r. był tutaj obóz konfederatów barskich, w którym krótko przebywał Kazimierz Pułaski.

W 1852 r. ówczesny dziedzic książę Stanisław Jabłonowski, ożeniony z Marią hr. Wielopolską, destylował w Kobylance ropę naftową, pozyskując asfalt oraz naftę, która nadawała się do oświetlenia w lampach. Odkryte w następnym roku źródło ropy naftowej w Kobylance, czynią tę miejscowość pionierską w rozwoju przemysłu naftowego w świecie. Chociaż czasy prosperity naftowej dawno minęły, widoczne na polach kiwony, trójnogi – dawny sprzęt do wydobywania ropy naftowej - przypomina, gdzie była kolebka przemysłu naftowego.

Kobylanka ma jeden duży zabytek – ale za to jaki. To sanktuarium Pana Jezusa Ukrzyżowanego, zwanego też Jezusem Kobylańskim. Obraz, uznany za cudowny, został podarowany w XVII stuleciu właścicielowi Kobylanki, Janowi Wielopolskiemu, polskiemu posłowi do Watykanu, przez papieża Innocentego XI. W 1728 r. biskup krakowski uznał obraz Jezusa Kobylańskiego za słynący łaskami. Od tego czasu stał się miejscem pielgrzymek wielkich rzesz pątników. Odpusty i dziś gromadzą po kilka tysięcy wiernych, którzy przybywają w Zielone Świątki i w drugą niedzielę września, ku czci Podwyższenia Świętego Krzyża, do późnobarokowej świątyni otoczonej murem, w który wbudowano dzwonnicę, kaplice, stacje Drogi Krzyżowej i konfesjonały. Jak w wielu sołectwach gminy Gorlice, również w Kobylance znajdują się, cmentarze żołnierskie z I wojny światowej. Jeden z nich w obrębie ogrodzenia neogotyckiej kaplicy z 1893 r., drugi – w grupie dębów – obydwa projektowane przez Hansa Mayra.

W naszej podróży drogami gminy Gorlice zatrzymujemy się w sąsiadującej z Kobylanką wsi Dominikowice. Znajduje się przy drodze Gorlice – Dukla. Malowniczo położona, na falistym terenie, z pięknymi punktami widokowymi. W tle rozległy kompleks leśny wzniesienia Łysuli (551 m). To najstarsza wieś Ziemi Gorlickiej. W 1279 r. Bolesław Wstydliwy potwierdził jej własność rycerzowi Dominikowi Pieniążkowi. Bogactwem tej ziemi była od połowy XIX w. ropa naftowa. Widoczne do dziś na polach Dominikowic kiwony i trójnogi, dodają krajobrazowi uroku i niepowtarzalności. Podziwiając te widoki opuszczamy ostatnią miejscowość w naszej wędrówce po gminie Gorlice.


Drogą Dukla – Gorlice zmierzamy do Gorlic. Stroma ulica Dukielska prowadzi nas do mostu nad Sękówką. Po prawej stronie mijamy Park Miejski im. W. Biechońskiego - 20-hektarowy kompleks pełen drzew liściastych i iglastych. Rosną w nim tuje, świerki kanadyjskie, magnolie. Historię przypominają pomniki: Kazimierza Pułaskiego, Juliusza Słowackiego i popiersie Wojciecha Biechońskiego, wspomnianego burmistrza Gorlic, ministra w Rządzie Narodowym powstania styczniowego.